Culinair genieten in Indonesië: mijn 20 favorieten!
De Indonesische keuken staat bekend om zijn rijke en gevarieerde smaken, die voortkomen uit de verschillende invloeden van de inheemse bevolking en de vele handelaren, immigranten en kolonisten die door de eeuwen heen naar het land zijn gekomen. De keuken is sterk beïnvloed door de Chinese, Indiase, Arabische en Europese keukens, maar heeft toch een eigen karakter en unieke smaak ontwikkeld.
Een kenmerk van de Indonesische keuken is het gebruik van kruiden en specerijen, zoals onder andere gember, knoflook, citroengras, koriander, komijn, nootmuskaat, kruidnagel en kurkuma. Deze geven de gerechten hun typische smaak en aroma. Daarnaast houden Indonesiërs ook wel van zoet, want in bijna al hun gerechten zit wel iets van suiker!
De basis
Rijst is het hoofdingrediënt van een groot deel van de gerechten uit de Indonesische keuken. Daarnaast zijn er veel verschillende soorten vlees (afhankelijk van de religie van het eiland dat je bezoekt), vis en groenten die in de gerechten worden verwerkt. Ook wordt er veel gebruik gemaakt van kokosmelk, tamarinde en pinda's in de gerechten.
Een ander kenmerk van de Indonesische keuken is het gebruik van kruiden en specerijen, zoals onder andere gember, knoflook, citroengras, koriander, komijn, nootmuskaat, kruidnagel en kurkuma.
Deze geven de gerechten hun typische smaak en aroma. Daarnaast houden Indonesiërs ook wel van zoet, want in bijna al hun gerechten zit wel iets van suiker!
De Balinese rijstvelden zijn een kunstwerk op zich. Voordat een kommetje rijst geserveerd wordt gaat behoorlijk wat werk vooraf.
Sambal
Naast rijst is Sambal een ander essentieel onderdeel van de Indonesische keuken. Deze pittige saus wordt bij vrijwel elke maaltijd geserveerd. Het geeft gerechten zoals bijvoorbeeld een pittige kick en een diepere smaakdimensie. In Indonesië is sambal oelek een klassieker, die vaak wordt gebruikt als dip voor bijvoorbeeld saté. Een andere variant is sambal matah, een sambal gemaakt van fijngesneden chilipepers, ui en limoen (vaak geserveerd bij visgerechten).
Let wel op met de hoeveelheid Sambal! Uit ervaring heb ik geleerd dat Indonesiërs van pittig eten houden. Zonde wanneer je door een te grote hoeveelheid sambal de smaak van het eten verliest.
Mijn 20 favorieten uit de Indonesische keuken!
Van de hartige kruiden van Nasi Goreng tot de zoete en kleverige textuur van Gudeg, Indonesisch eten is een avontuur dat je smaakpapillen zal prikkelen. Verlies jezelf in de smaken van bijvoorbeeld otak otak, een gegrilde vis in bananenblad, en sluit af met de onweerstaanbare zoetheid van martabak manis. De diversiteit van de Indonesische keuken zal je keer op keer verrassen en blijven fascineren.
1. Nasi Goreng (Java & Bali)
De klassieker onder de Indonesische klassiekers: Nasi Goreng. Dit bekende rijstgerecht kan zowel als ontbijt, lunch of diner gegeten worden en is populair onder de lokale bevolking. Gebakken rijst met groenten, ei en vaak garnalen of vlees (door het Hindoeïsme zul je nagenoeg nergens rundvlees vinden op Bali en door de Islam vind je op Java geen Nasi met varkensvlees). Een klassiek Indonesisch gerecht dat je in bijna elke Warung kunt vinden.
Als groenteliefhebber vind ik het geen straf om er nog een extra portie groenten bij te eten voor de dagelijkse portie vitamines. Bij Nasi Goreng als avondeten bestelde ik vaak nog een bordje gegrilde groenten.
Wist je dat een ‘goede’ Nasi zo’n 30 verschillende kruiden en specerijen bevat?
2. Cap Cay (Java & Bali)
Omdat ik vaker een bordje groenten erbij bestelde heb ik vaker Cap Cay (gegrilde groenten) gegeten. De groenten bestaan onder andere uit wortelen, kool, paprika, champignons en taugé.
Vaak worden deze op smaak gebracht met kruiden en sauzen zoals vissaus, sojasaus, knoflook en peper (en als dat nog niet pittig genoeg is sambal). Je kan het ook nog met vlees of vis (en rijst) laten serveren voor een complete maaltijd!
3. Lumpia (Java & Bali)
De loempia (Indonesisch ‘Lumpia’) is in talloze variaties te verkrijgen, waarbij je op bijna elke streetfood markt wel een kraampje kan vinden dat deze gefrituurde lekkernij verkoopt.
Mijn favoriete adres ligt in Jogjakarta! Gelegen op de beroemde Malioboro winkelstraat is het Lumpia Samijaya kraampje. Gevuld met kip, groente en kwarteleitjes. Lekker knoflook en een klein groen pepertje erbij, heerlijk!
4. Nasi Campur (Bali)
Een traditioneel Indonesisch gerecht dat letterlijk "gemengde rijst" betekent. Het bestaat uit een kom gestoomde witte rijst met verschillende bijgerechten en toppings, die vaak variëren per regio. In Bali heeft Nasi Campur echter een speciale plaats in de culinaire cultuur en wordt het vaak aangeduid als "Nasi Campur Bali".
Een bord Nasi Campur bestaat uit een kom warme witte rijst met verschillende bijgerechten en toppings, waaronder meestal gebakken kip, varkensvlees of rundvlees, saté, groenten, ei, sambal, en gebakken tempeh of tofu. Precies waar ik van hou: van alles een beetje, zodat je verschillende smaken hebt in een gerecht. Vaak worden ook verschillende soorten sambal en kruiden gebruikt om het gerecht extra smaak te geven.
Tip: Ubud Shanti Warung (tussen de rijstvelden)
Ik was niet de enige die het bordje eten er goed uit vond zien!
5. Gudeg (Jogjakarta, Java)
Gudeg is een populair gerecht onder de lokale bevolking en wordt beschouwd als een van de iconische gerechten van Jogjakarta. Het is gestoofd jackfruit, dat geserveerd wordt met onder andere rijst, ei en kip (ayam) of rund (krecek). Ik vond het zo lekker dat ik het 3x heb gegeten tijdens mijn verblijf in Jogjakarta.
Tip: In Jogjakarta is er een straat met bijna alleen maar gudeg restaurants. Ga hiervoor naar de Wijilan straat, waar ik je aanraad om te stoppen bij Gudeg Yu Djum Wijilan 167.
6. Bakso (Java & Bali)
Bakso is een populaire Indonesische gehaktbalsoep die wordt gemaakt van rundergehaktballen. Dezegehaktballen worden gekookt in een bouillon van kip of rundvlees en geserveerd met noedels, groenten en gebakken uitjes. Bakso wordt vaak geserveerd als een snelle en voedzame maaltijd op straatkraampjes en is een favoriet onder de lokale bevolking.
Het gerecht komt van origine uit Java (Malang), maar wordt inmiddels ook in Bali op diverse streetfood markten geserveerd.
Tip: Bakso Tutus Sukun (Malang)
7. Nasi Rendang (Java & Bali)
Mijn persoonlijke favoriet: nasi rendang! Een langzaam gekookt vleesgerecht in een rijke, pittige saus van kruiden en kokosmelk. Te verkrijgen bij een padang warung, waar je van buiten in de vitrine talloze aluminium bakken met curry’s, groenten en vlees/- visgerechten ziet. Het ziet er overigens niet altijd even uitnodigend uit, maar ik ben nog geen enkele keer teleurgesteld naar buiten gegaan.
Heel gemakkelijk te bestellen en binnen no-time geserveerd met een portie rijst. Ook erg populair onder de locals om even een snelle maaltijd te scoren of om 'm af te halen en thuis op te eten.
8. Sate (Java & Bali)
De klassieke sate variant uit de Indonesische keuken is een pindasaus met gegrilde stukjes kip op een stokje; geserveerd met een portie witte rijst of als streetfood snack. Een Balinese variant is de sate liwet, een sate gemaakt van gemalen vis, kip of varkensvlees, gemengd met kruiden, citroengras en kokos.
Tip: ‘D Padi Restaurant (tussen de rijstvelden in Sidemen)
9. Dragon fruit (Java & Bali)
Indonesië staat ook bekend om zijn exotische en heerlijke vruchten. Een van de bekendste is de Dragon fruit.De vrucht is felroze van buiten met groene schubben en wit of roze van binnen met zwarte zaden. Hij heeft een mild zoete smaak en wordt vaak alleen of in fruitsalades gegeten. Persoonlijk mijn favoriete vrucht en ik mis hem nu al omdat we hem hier in Nederland niet hebben.
Met name bij de wat modernere ontbijttentjes zul je vast en zeker een Dragon fruit smoothie vinden, absoluut een aanrader als ontbijt! Ook op markten vind je genoeg Dragon fruit, vraag of ze deze voor je willen opensnijden en je kunt meteen genieten van dit heerlijke stukje fruit.
10. Martabak Manis (Bandung & Jakarta, Java)
Indonesiërs zijn liefhebbers van zoet (Manis). Misschien komt het deels doordat de Nederlanders hun kennis hebben laten maken met hagelslag? Martabak Manis is een traditioneel (zoet) dessert dat onder verschillende namen populair is in Indonesië, maar ook in andere Aziatische landen zoals Maleisië, Brunei en Singapore. De gevouwen pannenkoek wordt gebakken op een gietijzeren pan en wordt traditioneel gevuld met pinda's, kaas (nog meer Nederlandse invloed) en hagelslag.
Tip: Martabak San Francisco (Bandung of Jakarta). Bestel een medium portie (€ 3,50 - 52.000 IDR) als je de dag erna nog een keertje wil genieten van deze zoete lekkernij, het zijn namelijk stevige porties.
11. Serabi (Java & Bali)
We blijven even in de categorie zoete lekkernijen. Serabi is een soort kokospannenkoek(je) die zijn oorsprong vindt op Java, en wordt gekookt in een gietijzeren pan.
Serabi wordt traditioneel als ontbijt gegeten, maar is inmiddels ook een populaire snack bij bijvoorbeeld streetfood markten. De toppings variëren van chocolade tot banaan.
12. Nasi Liwet (Java & Bali)
Rijst gekookt in kokosmelk, kippenbouillon en kruiden: Nasi Liwet. Ideaal voor de afwisseling met normale witte rijst. De toppings bij deze geurige rijst variëren per restaurant, maar omvatten vaak kip, tofu en/of tempeh.
Ik had wel nog een extra portie groenten besteld, aangezien ik van 2 stukjes komkommer niet rond kan komen met de vitamines!
13. Es Buah (Jogjakarta, Java)
Dit geschaafde ijs wordt geserveerd met ananas, jackfruit, sawo (sapodilla), grasgelei en een zoete siroop. Een zoete, bovenal verfrissende combo voor op een warme dag!
Tip: Bij Es Buah PK kun je ook terecht voor een lekkere kom Bakso, waarna je als dessert een kom Es Buah kunt bestellen. Voor 25.000 IDR (€ 1,60) een meer dan complete maaltijd, wat wil je nog meer?
14. Otak Otak (Jakarta, Java)
Otak Otak wordt letterlijk vertaald als 'Hersenen Hersenen', maar geen zorgen. Het zijn geen hersenen van een dier die je gaat eten. Otak Otak is een gekruide viscake die in bananenbladeren wordt gewikkeld en gegrild wordt op houtskool.
Het visvlees wordt gemengd met kokosmelk en kruiden, en door het bananenblad heeft de vis daarmee een frisse smaak. In Jakarta wordt dit gerecht geserveerd met een pittige pindasaus en mag een glas kokosdrink niet ontbreken. De lokale bevolking voegt er graag nog wat extra suiker aan toe, maar dat is me iets te veel van het goede.
Tip: Otak Otak Binatu An (nabij het Nationaal Museum in Jakarta)
Kosten: 155.000 IDR, inclusief 1 glas kokosdrink en 1 portie witte rijst
15. Gado Gado (Java & Bali)
Een klassieker in de Indonesische keuken! De ingrediënten van Gado Gado kunnen variëren afhankelijk van de regio, maar het gerecht bevat meestal groenten zoals sla, sperziebonen, taugé en wortelen, evenals gekookte aardappelen en tofu.
Het ei is meestal hardgekookt, maar kan ook gebakken worden als omelet en daarna in reepjes gesneden worden. De pindasaus wordt bereid met onder andere pindakaas, palmsuiker en tamarinde. Het gerecht wordt afgemaakt met kroepoek voor extra crunch.
16. Mie Goreng (Java & Bali)
Nog een Indonesische klassieker! In principe exact hetzelfde als de Nasi Goreng, alleen is het hoofdingrediënt rijstnoedels in plaats van witte rijst. Het populaire noedelgerecht wordt vaak geserveerd als lunch of avondeten, maar kan ook prima als ontbijt gegeten worden.
De noedels worden gewokt met groenten, ei, kip, garnalen of vlees en kruiden zoals knoflook, en chilipepers. Vaak wordt het gerecht op smaak gebracht met ketjap manis (zoete sojasaus) en sambal (pittige saus).
17. Kopi Joss (Jogjakarta, Java)
Wat begint als een gewoon kopje Javaanse gemalen koffie, eindigt met een brandend rood houtskool blokje erin. Het bubbelen en knetteren van de houtskool tijdens het serveren is heel rustgevend! De houtskool neutraliseert de sterke koffiesmaak, en heeft ook een gezonde werking voor het maagzuur. Win-Win!
Tip: Op Jalan Malioboro in Jogjakarta vind je na zonsondergang diverse Lesehans waar je kunt genieten van een kopje Kopi Joss.
18. Tahu Campur (Malang, Java)
Tahu Campur is een populair streetfood gerecht in Malang. Het is een noedelsoep die bestaat uit tofu, groenten en noedels in een bouillon. Het wordt vaak geserveerd met een pittige saus en kroepoek. Lekker als ontbijt of lunch!
Tip: Vlakbij de Pasar Besar Malang stond een lekker streetfood kraampje. Ik weet niet of die altijd op deze vaste plek blijft staan, maar hier had ik voor € 1,00 een heerlijke kom Tahu Campur.
19. Es Cin Cau (Malang, Java)
Tijdens het eten van de Tahu Campur raakte ik aan de praat met de lokale bevolking. Zij bevolen me als ‘toetje’ een glas Es Cin Cau aan, gemaakt door het kraampje van de buurman. Het is gemaakt van groene grasgelei, melk en suiker.
De lokale regel is: als het niet zoet is, is het ook geen goede Cin Cau. Het heeft een verfrissende smaak en is ideaal voor na een maaltijd. Ik betaalde slechts € 0,25 voor een glas!
20. Lupis (Jogjakarta, Java)
In de Streetfood aflevering van Netflix kwam de Lupis van mevrouw Mbah Satinem voorbij. Deze aflevering is absoluut een aanrader, want het laat de passie zien waarmee ze dagelijks aan de slag gaat om de beste Lupis te maken. Midden in de nacht opstaan is een gewoonte, waardoor je het eten als maar meer gaat waarderen.
Lupis is een traditioneel Indonesisch dessert gemaakt van kleefrijst die wordt gestoomd en vervolgens wordt geserveerd met kokosnoot en bruine suiker. Het heeft een unieke textuur en een subtiele smaak van pandanbladeren, die vaak worden gebruikt om het gerecht te aromatiseren en een groene kleur te geven.
Het kraampje van Mbah Satinem is van 05:30 tot 09:00 geopend, en door de populariteit zul je er dus vroeg bij moeten zijn. Je kunt ook in je ho(s)tel vragen of men een ander goed adres weet, ik had het geluk dat bij mijn hostel de medewerkster naast een winkeltje woonde. Ze was zo lief om me een bakje mee te nemen, voor slechts € 0,65!
Bonus: Family dinner tijdens een unieke Homestay!
Een van mijn hoogtepunten tijdens mijn reis door Indonesië was een 2-daagse Homestay bij een lokale familie in Gadungan, Bali. Zowel op cultureel als culinair gebied. De gastheer is al jarenlang chef kok in een hotel en geeft een dag per week kookles op de universiteit. Samen met zijn vrouw maken ze de heerlijkste gerechten uit de Balinese keuken, zoals Mie Goreng, Gado Gado, Gele Curry en zoete ontbijt pannenkoekjes met een lekker kopje Balinese koffie.
Je leert er zelfs hoe je net als vele locals de rijst met de hand kunt eten!
Homestay in Bali: een Authentieke ervaring!
Inspiratie voor je volgende reis!
Zodat jij alleen nog maar hoeft te boeken en al het moois dat de wereld te bieden heeft kan gaan ontdekken!